Άρθρο της Ελισσάβετ Διδασκάλου
Εκπαιδευτική ψυχολόγος*
Το συναίσθημα παίζει καθοριστικό παράγοντα στη μάθηση. Η θετική εμπλοκή του συναισθήματος κατά την εκπαιδευτική διαδικασία ενεργοποιεί δύο ορμόνες, την επινεφρίνη και τη νορεπινεφρίνη οι οποίες συμβάλλουν στην καλύτερη εμπέδωση της γνώσης. Το σχολείο όταν εμπλέκει θετικά το συναίσθημα με γνώμονα τις επιθυμίες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών, αυξάνει τα κίνητρα για μάθηση και ισχυροποιεί τη γνώση.
Από την αντίθετη πλευρά, η υπερβολική ενεργοποίηση του συναισθήματος και η εμπλοκή του σε στρεσογόνες καταστάσεις μπλοκάρει σημαντικά τη διαδικασία μάθησης με σοβαρές επιπτώσεις.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της νευροεπιστήμης όταν ο ανθρώπινος εγκέφαλος λαμβάνει μία πληροφορία πρώτα την επεξεργάζεται συναισθηματικά και μετά γνωστικά. Δηλαδή, το μήνυμα θα περάσει πρώτα από τις περιοχές οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη συναισθηματική επεξεργασία (αμυγδαλή) και μετά θα φτάσει στις περιοχές για γνωστική επεξεργασία – σκέψη (πρόσθιες περιοχές). Έτσι προτείνεται στους μαθητές να καθυστερούν την εκτέλεση μιας πράξης πριν ενεργήσουν γιατί διαφορετικά θα συμπεριφερθούν παρορμητικά: Καθυστερώ και σκέφτομαι πριν ενεργήσω. Ιδιαίτερα χρήσιμη πρακτική για μαθητές με ΔΕΠΥ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας).
Είναι καθοριστικής σημασίας η ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης στα παιδιά: η διαχείριση συναισθημάτων, η αναγνώριση συναισθημάτων, η αντίληψη της οπτικής του άλλου, η εκμάθηση στην εξωτερίκευση των συναισθημάτων, η συναισθηματική ανθεκτικότητα.
Έρευνες αποδεικνύουν ότι υπάρχει μια σημαντική σύνδεση της συναισθηματικής νοημοσύνης και της ακαδημαϊκής επίδοσης των μαθητών.
Η συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη αν και αποτελούν ξεχωριστές μορφές ανάπτυξης, αλληλοεπικαλύπτονται, αλληλοεπηρεάζονται.
Ο άνθρωπος έχει μια βιολογική προδιάθεση για κοινωνικοποίηση και σύναψη συναισθηματικών σχέσεων.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος διαθέτει καθρεφτικούς νευρώνες με αποτέλεσμα να μπορούμε να βλέπουμε τον κόσμο από την οπτική γωνία των άλλων και να μπορούμε να μιμούμαστε.
Είμαστε εκ φύσεως κοινωνικά όντα. Από τη γέννησή τους τα βρέφη αναζητούν να συνάψουν σχέσεις με τη μητέρα τους (για παράδειγμα με κραυγές, έντονο κοίταγα). Ο Vygotsky ισχυρίζεται ότι η κοινωνική ανάπτυξη προηγείται και είναι απαραίτητη προϋπόθεση για γνωστική ανάπτυξη, δηλαδή για την ανάπτυξη της σκέψης μας. Ο Piaget επίσης υποστηρίζει ότι η γνωστική ανάπτυξη είμαι αποτελεσματική όταν τα παιδί μαθαίνει να μπαίνει στην οπτική του άλλου κι έτσι μειώνεται ο εγωκεντρισμός του.
Παιδιά με συναισθηματικά και κοινωνικά προβλήματα (κατάθλιψη, άγχος, φοβίες, χαμηλή αυτοεκτίμηση, διαπροσωπικές συγκρούσεις) είναι πιθανό να αναπτύξουν σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες παρόλο που μπορεί να έχουν καλή νοημοσύνη και φυσιολογικές γνωστικές ικανότητες (αντίληψη προσοχή, μνήμη, γλώσσα, επίλυση προβλημάτων κ. α).
Πρέπει να δίνεται έμφαση στο θετικό κλίμα στην τάξη, στη μείωση άγχους, στην ασφάλεια των μαθητών ότι δεν θα τα κατακρίνουν, στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, στη επίλυση των διαπροσωπικών συγκρούσεων.
Η μη ομαλή ανάπτυξη συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες μορφές ψυχοπαθολογίας που επεκτείνονται και στην ενήλικη ζωή.
Το σχολείο οφείλει να δίνει προτεραιότητα στην εκμάθηση συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων: στη συμπεριφορά, στην κοινωνική σκέψη, στη συναισθηματική διαχείριση και στην συναισθηματική ενδυνάμωση. Όταν το παιδί είναι συναισθηματικά και κοινωνικά υγιές έχει το υπόβαθρο να χτίσει ευκολότερα το οικοδόμημα της γνώσης και να αναπτυχθεί προσωπικά και επαγγελματικά στο μέλλον.
Βιβλιογραφικές πηγές
Γεωργίου, Ν. (2020). Η Νευροεπιστήμη στην Εκπαίδευσης. Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
Grake, J. (2009). The brain at school: Educational Neuroscience in the classroom. Open University Press.
*Το Παιδικό Εργαστήρι της Ελισσάβετ Διδασκάλου βρίσκεται επί της οδού Ελ. Βενιζέλου 23 (4ος όροφος), στο Σιδηρόκαστρο.
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2323111482 & 6907330003.
Επισκεφθείτε τη σελίδα της Ελ. Διδασκάλου πατώντας εδώ.
