Ο κουρκουμάς ή κιτρινόριζα είναι ένα ριζωματοειδές πολυετές φυτό της οικογένειας των Ζιγγιβεροειδών (Zingiberaceae).
Προέρχεται από την τροπική Νότιο Ασία και το κύριο συστατικό της κιτρινόριζας είναι η κουρκουμίνη και ως πρόσθετο τροφίμων έχει τον κωδικό Ε100. Τα δέντρα καλλιεργούνται για τα ριζώματά τους.
Τα ριζώματα της κιτρινόριζας βράζονται, στη συνέχεια ψήνονται σε φούρνους και μετά αλέθονται και παραλαμβάνουμε έτσι την γνωστή κίτρινη σκόνη.
Η τριμμένη κιτρινόριζα χρησιμοποιείται στις κουζίνες της Νοτίου Ασίας και της Μέσης Ανατολής, ως συστατικό σε μείγματακάριαλλά και ως χρωστική είτε σε διάφορα παρασκευάσματα ή ακόμη και σε υφάσματα. Πιο διαδεδομένα η κιτρινόριζα είναι ένα από τα βασικά συστατικά της μουστάρδας. Ως πρόσθετο στα τρόφιμα η κιτρινόριζα χρησιμοποιείται γιατί παρέχει στο τρόφιμο προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία.
Τα τελευταία χρόνια, αρκετές επιστημονικές έρευνες έχουν εστιάσει στις ιδιότητες του κουρκουμά, καταφέρνοντας μάλιστα να αποδείξουν ότι η δράση του είναι ευεργετική για διάφορες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού.
1. Αντιφλεγμονώδης και αντιοξειδωτική δράση
Ο κουρκουμάς περιέχει σύνθετες ουσίες που ονομάζονται κουρκουμινοειδή, το ισχυρότερο από τα οποία είναι η κουρκουμίνη. Εκτός από αντιφλεγμονώδης, η κουρκουμίνη είναι επίσης αντιοξειδωτική. Επειδή η ποσότητα κουρκουμίνης που παρέχεται από το μπαχαρικό όπως το χρησιμοποιούμε στη μαγειρική είναι αρκετά μικρή, το ενεργό συστατικό χορηγείται συχνά σε μορφή εκχυλίσματος ή συμπληρώματος. Η κουρκουμίνη είναι επίσης λιποδιαλυτή, άρα καλό είναι να συνδυάζεται με ένα γεύμα που περιέχει λιπαρά.
2. Προστασία του εγκεφάλου
Οι νευρώνες του εγκεφάλου συνεχώς αναπτύσσονται και δημιουργούν νέες γέφυρες επικοινωνίας. Οι διαδικασίες αυτές καθοδηγούνται κυρίως από το λεγόμενο Εγκεφαλικό Νευροτροφικό Παράγοντα (BDNF), ένα είδος αυξητικής ορμόνης.
Μεταξύ άλλων, η κατάθλιψη και το Αλτσχάιμερ έχουν συνδεθεί με τα μειωμένα επίπεδα της συγκεκριμένης ορμόνης. Έχει διαπιστωθεί ότι η κουρκουμίνη μπορεί να βοηθήσει ώστε να αυξηθούν τα επίπεδα της BDNF στον εγκέφαλο.
Έτσι, μπορεί να συμβάλει στην προστασία του εγκεφάλου, ιδιαίτερα λόγω της αναπόφευκτης διαδικασίας της γήρανσης.
3. Τόνωση της καρδιαγγειακής λειτουργίας
Εμμέσως, η κουρκουμίνη προστατεύει και την καρδιά, καθώς βελτιώνει τη λειτουργία του ενδοθηλίου, δηλαδή του ενός εκ των εσωτερικών τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων.
Μια δυσλειτουργία του ενδοθηλίου μπορεί ενδεχομένως να οδηγήσει σε απορρύθμιση της αρτηριακής πίεσης ή σχηματισμό θρόμβου.
4. Αντικαρκινική δράση
Εργαστηριακές μελέτες έχουν υποδείξει ότι η κουρκουμίνη μπορεί να επηρεάσει το μηχανισμό ανάπτυξης και εξάπλωσης του καρκίνου σε μοριακό επίπεδο. Μπορεί να περιορίσει την αγγειογένεση και τη μετάσταση, ενώ συμβάλλει και στην καταστροφή των καρκινικών κυττάρων. Η ευεργετική του δράση εντοπίζεται κυρίως στο πεπτικό σύστημα.
5. Προστασία των αρθρώσεων
Δεδομένου ότι η κουρκουμίνη έχει αντιφλεγμονώδη δράση, μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη για ασθενείς που πάσχουν από διάφορες μορφές αρθρίτιδας.
