Η ενδοοικογενειακή βία και η έξαρσή της την εποχή της πανδημίας (Άρθρο)


Άρθρο της Ελισσάβετ Διδασκάλου
Εκπαιδευτική ψυχολόγος*

Οι γυναίκες με ποσοστό πάνω από 70% αποτελούν θύματα ενδοοικογενειακής βίας άρα μιλάμε για έμφυλη βία (λόγω φύλου). Θύμα επίσης μπορεί να θεωρηθεί οποιοδήποτε άτομο δεχτεί επιθετική συμπεριφορά σε ένα αρκετά ευρύ πλαίσιο οικογένειας (μπορεί να καλύπτει μέχρι και συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας τέταρτου βαθμού) και δεν αφορά μόνο την παραδοσιακή – πυρηνική μορφή οικογένειας με ύπαρξη γάμου – παιδιών και σε κάποιες περιπτώσεις χωρίς απαραίτητα τα μέλη να συνοικούν κάτω από την ίδια στέγη.

Τα ανήλικα παιδιά θεωρούνται θύματα ενδοοικογενειακής βίας ακόμα κι αν είναι θεατές χωρίς απαραίτητα να έχουν υποστεί τα ίδια βία.

Η ενδοοικογενειακή βία θεωρείται έγκλημα και τιμωρείται από τις διατάξεις του Ν. 3500/2006 και κατηγοριοποιείται ανάλογα με τη σοβαρότητά της σε πλημμέλημα και κακούργημα. Η ενδοοικογενειακή βία μπορεί να είναι λεκτική, σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική και να παρουσιαστεί σε διάφορες μορφές.

Επίσης η οικονομική βία, η οικονομική δηλαδή εξάρτηση από τον θύτη αποτελεί μία εξίσου επικίνδυνη μορφή βίας και ελέγχου που περιορίζει σημαντικά την αντίδραση του θύματος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (2011) είναι το πρώτο νομικό πλαίσιο, η πρώτη διεθνής ολοκληρωμένη σύμβαση για πρόληψη, καταπολέμηση της βίας και στήριξη των θυμάτων.

Υπογράφηκε και κυρώθηκε από την Κύπρο (2017) και την Ελλάδα (2018) με την υποχρέωση να δημιουργηθεί πλαίσιο με θεσμούς και δομές για προστασία. Με την έννοια της προστασίας εννοούμε δομές που μπορούν να καλύψουν καταφύγιο, οικονομική βοήθεια, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για τις γυναίκες και τα παιδιά τους και προστασία από το δράστη.

Προ κορονοϊού 1/10 γυναίκες έχει υποστεί βία και 1/20 έχει πέσει θύμα βιασμού. Χαρακτηρίζεται ως «αθέατη εγκληματικότητα» καθώς σε μεγάλο ποσοστό μένει σιωπηλή. Παρόλο που οποιοσδήποτε έχει το δικαίωμα να καταγγείλει τέτοια φαινόμενα δυστυχώς μόνο το 14% έχει φτάσει στις αρχές καθώς τα περιστατικά αυτά αποσιωπώνται τόσο από τα ίδια τα θύματα όσο και από το ευρύτερο περιβάλλον εξαιτίας του φόβου αλλά και λόγω έλλειψης κοινωνικής αλληλεγγύης. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζονται τα συγκεκριμένα στατιστικά.

Την περίοδο που διανύουμε λόγω των περιοριστικών μέτρων έχει παρατηρηθεί σημαντική αύξηση των κρουσμάτων βίας περίπου στο 40% σε Ελλάδα και Κύπρο. Δυστυχώς προϋπήρχαν πρωτιές σε τέτοια φαινόμενα. Επίσης το πρόβλημα εντείνεται με την έξαρση βίας στους καταυλισμούς προσφύγων και μεταναστών. Αυξητικές τάσεις παρατηρούνται και στα τηλεφωνήματα έκκλησης βοήθειας. Το τηλέφωνο όπως και το διαδίκτυο αποτελούν, στις μέρες της απομόνωσης, τα πρώτα μέσα και η εύκολη πρόσβαση των θυμάτων για αναζήτηση βοήθειας.

Καθώς σημειώθηκε έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες έκανε έκκληση για την προστασία των γυναικών παγκοσμίως και κάλεσε όλες τις κυβερνήσεις να λάβουν μέτρα για πρόληψη και προστασία. Στην Ελλάδα η Πρόεδρος της Δημοκρατίας με το σύνθημα «μένουμε σπίτι αλλά δεν μένουμε σιωπηλές» προτρέπει τις γυναίκες σε ενδεχόμενη ύπαρξη βίας να εκφράζονται με όσα μέσα διαθέτουν.

Παράγοντες που εντείνουν τη βία λόγω εγκλεισμού στο πλαίσιο της πανδημίας:
η απομόνωση και ψυχολογική πίεση, τα οικονομικά προβλήματα, η ανασφάλεια για το επαγγελματικό και οικονομικό μέλλον, η αλλαγή προγράμματος, οι αυξημένες απαιτήσεις των παιδιών στο σπίτι, οι κοινωνικές συνθήκες (π.χ. περιορισμένος χώρος σπιτιού), ο περιορισμός προσωπικής ελευθερίας, η αβεβαιότητα σχετικά με τη λήξη του περιοριστικών μέτρων εντείνουν τους καυγάδες και τις συγκρούσεις ακόμα και σε υγιή οικογενειακά πλαίσια.

Επίσης αξίζει να επισημανθεί ότι οι γυναίκες με ποσοστό 70% καλύπτουν τα επαγγέλματα υγείας. Όταν δύο φαινόμενα όπως αυτό της ενδοοικογενειακής βίας και της πανδημίας του κορονοϊού συνδέονται, η εξέλιξη μπορεί να αποδειχθεί μοιραία, όπως αυτό της γιατρού στην Ιταλία που ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου επειδή κόλλησε τον ιό στον άντρας της.

Για την προστασία τους τα θύματα μπορούν να καλέσουν στην αστυνομία το 100 για τη Ελλάδα και το 112 για την Κύπρο. Επίσης μπορούν να τηλεφωνήσουν στην γραμμή της γενικής γραμματείας οικογενειακής πολιτικής και ισότητας SOS 15900 ή στο email [email protected] καθώς επίσης και στο 197, το εθνικό κέντρο αλληλεγγύης.

Ακόμα προτρέπεται στα θύματα σε περιπτώσεις έκτασης ανάγκης να βρίσκουν προφάσεις για εξόδους σε φαρμακεία, σούπερ μάρκετ και να χρησιμοποιούν συνθηματικά ως κραυγή για βοήθεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το συνθηματικό «μάσκα 19» που υιοθετήθηκε στην Ιταλία για να κοινοποιήσουν τα θύματα εκτός σπιτιού την ύπαρξη κινδύνου και την αναζήτηση βοήθειας.

Τονίζεται η ανάγκη λήψης απαραίτητων μέτρων όπως το παράδειγμα του Δήμου Αλεξανδρούπολης όπου τις τελευταίες μέρες παρείχε ένα οίκημα αποκλειστικά για βοήθεια γυναικών με νομική, ψυχολογική στήριξη και καταφύγιο.

Διαχρονικές έρευνες αποκαλύπτουν ότι το 90% των παιδιών που είχε ιστορικό κακοποίησης στην παιδική ηλικία παρουσιάζει τουλάχιστον μία διαγνώσιμη διαταραχή μεταγενέστερα. Επίσης η προβληματική σχέση γονέων και η βία στην οικογένεια σχετίζεται με προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών.

Κάκουρος, Ε., & Μανιαδάκη, Κ. (2003).Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων: Αναπτυξιακή προσέγγιση. Αθήνα: Τηπωθήτω –Γιώργος Δαρδάνος.

Πλεύρη, Α., & Πολυζωίδου, Β. (2020). Ενδοοικογενειακή βία την περίοδο της πανδημίας. Podcast «Covid-19: State of Exception?» Επ. 19. Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.

*Το Παιδικό Εργαστήρι της Ελισσάβετ Διδασκάλου βρίσκεται επί της οδού Ελ. Βενιζέλου 23 (4ος όροφος), στο Σιδηρόκαστρο.
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2323111482 & 6907330003.
Επισκεφθείτε τη σελίδα της Ελ. Διδασκάλου πατώντας εδώ.

Κοινοποίηση