Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών σε συνεργασία με την Βρετανική Σχολή Αθηνών ανέλαβαν αρχαιολογική έρευνα του νεολιθικού οικισμού στο χωριό Τούμπα του Δήμου Εμμανουήλ Παππά Σερρών, στο πλαίσιο ειδικού πενταετούς προγράμματος (2021-2025) εγκεκριμένου από το Υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες νεολιθικές θέσεις των Βαλκανίων.
Η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών Δρ. Δημητρία Μαλαμίδου μαζί με τον καθηγητή Nicolas Zorzin από το Εθνικό Πανεπιστήμιο Cheng Kung (Ταϊβάν) και τον καθηγητή James Taylor από το Πανεπιστήμιο του York (Μεγάλη Βρετανία), με την υποστήριξη του δήμου Εμμανουήλ Παππά Σερρών, σχεδίασαν και υλοποιούν για δεύτερη χρονιά εφέτος το καλοκαίρι τη συστηματική αρχαιολογική έρευνα στην Τούμπα. Η πρώτη περίοδος της έρευνας έγινε τον Οκτώβριο του 2021, με περιορισμένη συμμετοχή συνεργατών, λόγω των ειδικών μέτρων για την πανδημία. Το φετινό καλοκαίρι, από τις 20 Ιουνίου έως τις 16 Ιουλίου, θα προχωρήσει, με κανονικές πλέον συνθήκες, η δεύτερη φάση του προγράμματος.
Ο προϊστορικός οικισμός βρίσκεται βορείως του σύγχρονου χωριού της Τούμπας Σερρών, περίπου 100 χλμ ΒΑ της Θεσσαλονίκης και περίπου 20 χλμ. ΝΑ των Σερρών, πολύ κοντά στον ποταμό Στρυμόνα που συνδέει το βόρειο Αιγαίο με την ενδοχώρα των Βαλκανίων. Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα, η θέση φαίνεται να είναι στην χρονική περίοδο ακμής του (γύρω στο 5.500 έως το 4.200 π.Χ.) ένας από τους μεγαλύτερους νεολιθικούς οικισμούς στα Βαλκάνια, με ενδεχόμενο κεντρικό ρόλο στο ευρύτερο δίκτυο των νεολιθικών κοινοτήτων της περιοχής. Είναι μάλιστα από τις λίγες θέσεις της ευρύτερης περιοχής με πιθανότητα κατοίκησης ήδη από την Αρχαιότερη Νεολιθική (7η χιλιετία π.Χ.) Ο πληθυσμός της Νεολιθικής Τούμπας βασιζόταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ ήδη από τα επιφανειακά ευρήματα φαίνεται ότι είχε εξειδίκευση σε ποικίλες υλικές παραγωγές και ανταλλαγές μεγάλων αποστάσεων.
«Ωστόσο, πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα σχετικά με αυτόν τον μεγάλο οικισμό, όπως: Υπήρχαν διαφοροποιήσεις της έκτασής του στις διαδοχικές φάσεις της μακρόχρονης κατοίκησης; Ποιά η σύνθεση και το μέγεθος του πληθυσμού του; Πώς ήταν δομημένη η κοινωνία του; Γιατί ήταν μεγαλύτερος και ποιο ρόλο έπαιζε στο δίκτυο των πολυάριθμων οικισμών που υπήρχαν στις όχθες της εκτεταμένης λίμνης που κάλυπτε τότε την κοιλάδα των Σερρών; Καθώς γνωρίζουμε ότι σημαντικές κλιματικές αλλαγές επηρέασαν το τοπίο και τον τρόπο ζωής των πληθυσμών στο τέλος της Νεολιθικής εποχής (τέλος 5ης με αρχές της 4ης χιλιετίας π.Χ.), ήταν αυτές η αιτία εγκατάλειψης του οικισμού της Τούμπας; Και κάτι που είναι εξίσου ενδιαφέρον: ποια η σχέση μεταξύ παρελθόντος και παρόντος; Τι θα μπορούσαμε να μάθουμε από τις εμπειρίες των νεολιθικών κοινωνιών το οποίο να είναι χρήσιμο για τους σημερινούς κατοίκους της Τούμπας και της περιοχής; Μερικά από αυτά τα ερωτήματα ελπίζουμε να απαντηθούν με το τρέχον πρόγραμμα που περιλαμβάνει επιφανειακή, γεωφυσική, γεωμορφολογική και ανασκαφική έρευνα στο πεδίο, καθώς και εθνογραφική έρευνα στις σύγχρονες τοπικές κοινότητες.
Οι επικεφαλής του προγράμματος, πλαισιωμένοι από διεθνή ομάδα ερευνητών και φοιτητών από Ελλάδα, Μεγάλη Βρετανία και Ταιβάν, και με την πολύτιμη υποστήριξη του Δημάρχου Δημήτρη Νότα και των ανθρώπων της Τοπικής Κοινότητας της Τούμπας και του Δήμου Εμμανουήλ Παππά, θα είναι στο πεδίο από τις 20 Ιουνίου μέχρι τις 16 Ιουλίου 2022. Το πρόγραμμα είναι ανοικτό στο κοινό, καθώς σημαντικός μας στόχος είναι η επιτόπια ενημέρωση, η εμπλοκή και η συμπερίληψη της τοπικής κοινωνίας στη διαδικασία του ερευνητικού έργου» ανέφερε ο Πρόεδρος της κοινότητας Κωνσταντίνος Στεφανούδης.
