Της Πόπης Χαριτωνίδου Γαρούφα
Αρχαιολόγος -Ιστορικός τέχνης
Ο γέρος αναστέναξε: Ναί … Ακούμπησε στον τοίχο του καφενέ, αναστέναξε: … Η λάμπα είχε χαμηλώσει, δε θα ‘χε πια πετρέλαιο, η κάφτρα του φιτιλιού τσίριξε.(Ν. Καζαντζάκης, Οι αδερφοφάδες.)
Ένας σκοτεινός, αλλά γεμάτος περιέργεια χώρος, με φως που διαπνέει τα μικρά παράθυρα, ένα δάπεδο από παλιά τσιμεντοκονία, τοίχους με παράλληλες στρώσεις λουλακιού, και ένα ταβάνι που κρατάει με δυσκολία το βάρος της ιστορίας. Ο Καφετζής, πάντα φιλικός και χαμογελαστός, προσφέρει καφέ, κρασί, οινόμελο, μελωμένη ρακή, αναψυκτικό, τσάι, και τσιπουράκι, συνοδευόμενα από κάποια μεζέ, όχι κάτι πολύ περίπλοκο, απλά λίγη ντοματούλα, λίγο τυρί, για να μην λείπει η γεύση. Για τους λάτρεις του γλυκού, ένα υποβρύχιο βανίλιας και γλυκό κουταλιού.
Τα παιχνίδια αποτελούν σημείο αναφοράς σε αυτόν τον παραδοσιακό, ανδροκρατούμενο καφενέ, όπου καμία πρέφα, κανένα ταβλάκι, και κανένα παιχνίδι δεν λείπει από την καθημερινή, αδιαπραγμάτευτη συνήθεια. Η τέχνη της παρασκευής του ελληνικού καφέ έχει τα δικά της μυστικά. Ο “σωστός” ελληνικός καφές, ψήνεται αργά στη χόβολη, με χάλκινο μπρίκι, δημιουργώντας το βελούδινο καϊμάκι που τον χαρακτηρίζει.
Πόση απόλαυση χωράει σε ένα φλιτζάνι καφέ; Πόση ιστορία φέρνει με το καϊμάκι του και πόση ιδεολογία σταλάζει στο κατακάθι του; Η προέλευση του καφέ και η ανακάλυψη των ιδιοτήτων του έχουν δημιουργήσει τροφή για πολλούς θρύλους, με έναν από αυτούς να αναφέρει ότι ο Πάπας Κλήμης VIII, μετά τη δοκιμή του καφέ, ανακήρυξε: “Αυτό το ρόφημα είναι τόσο νόστιμο που θα ήταν κρίμα να το αφήσουμε στους άπιστους. Εμείς θα ξεγελάσουμε τον διάβολο βαφτίζοντας το και καθιστώντας το ένα αληθινά χριστιανικό ποτό. Ευχαριστούμε τον Θεό που το έκανε!” Σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, η συνήθεια του καφέ διαδόθηκε στην Ελλάδα μετά το 1760.
Οι κουβέντες του καφέ και οι συζητήσεις για τον καφενέ, με θαμώνες και μη, επιβεβαιώνουν την ισχύ ενός παρωχημένου θεσμού
Το «Τιμολόγιον Παιγνιοχαρτών», κρεμασμένο πάνω από το τζάκι, όπου ψήνεται ο μοσχοβολιστός καφές στη χόβολη, Για να παίξει κάποιος χαρτιά πλήρωνε δύο δραχμές, ενώ για την ντάμα, το ντόμινο και το τάβλι, μία.
Λέξεις καφές / καφενές/καφετζής/ μπρίκι /φλιτζάνι / ντελβές / καβουρντιστήρι / καϊμάκι / τσεσβές και από την άλλη …ο θεριακλής. Οι θεριακλήδες όλο και λιγοστεύουν. Τα καφενεία τείνουν στην εξαφάνιση των.
Οι καφενέδες και αν κλείσουν, η απόλαυση του καφέ ήρθε και θα μείνει. Στην υγειά μας λοιπόν. Ή μήπως δεν κάνει να το πω;(είναι και αυτές οι προλήψεις!!).
